Zapalenie gęsiej stopki – leczenie, przyczyny, rehabilitacja

Zapalenie gęsiej stopy – co to jest?

Problem związany z zapaleniem gęsiej stopki dotyka najczęściej osoby aktywne fizycznie, szczególnie biegaczy i kolarzy. Objawia się bardzo intensywnym bólem w przednio – przyśrodkowej stronie stawu kolanowego. Dolegliwości pojawiają się niemal zawsze po rozpoczęciu treningu i nasilają się wraz z jego trwaniem, co uniemożliwia kontynuację ćwiczeń.

Pacjenci odczuwają objawy gęsiej stopki również podczas wchodzenia i schodzenia ze schodów i wstawania z pozycji siedzącej. W fazie ostrej pojawia się delikatny obrzęk oraz zaczerwienienie okolic gęsiej stopy. W celu znalezienia problemu dolegliwości powinniśmy zasięgnąć nieco informacji na temat anatomii człowieka. Czym jest gęsia stopka?

Co to jest gęsia stopka?

Gęsia stopka jest taśmą ścięgnistą, utworzoną przez ścięgna mięśni: półścięgnistego, smukłego i krawieckiego. Wyglądem przypomina błoniastą stopę gęsi. Gdzie jest gęsia stopka?

• Mięsień smukły – przyczepy mięśnia znajdują się na gałęzi dolnej kości łonowej oraz na przyśrodkowym brzegu guzowatości piszczeli (gęsiej stopie). Mięsień smukły odpowiada za zginanie i przywodzenie uda w stawie biodrowym oraz zgięcie i obracanie do wewnątrz w stawie kolanowym.
• Mięsień krawiecki – przyczepia się do kolca biodrowego przedniego górnego, a także przyśrodkowo od guzowatości piszczeli. Zgina, odwodzi i rotuje on na zewnątrz udo, oraz prostuje i obraca do wewnątrz staw kolanowy.
• Mięsień półścięgnisty – lokalizuje się na guzie kulszowym i więzadle krzyżowo-guzowym, oraz przyśrodkowo od guzowatości piszczeli. Jest to prostownik stawu biodrowego i obracający do wewnątrz zginacz stawu kolanowego.

Kolejną strukturą anatomiczną w tym rejonie są kaletki maziowe. Umożliwiają one bezkonfliktową pracę całego ścięgna względem więzadła pobocznego przyśrodkowego oraz między mięśniem krawieckim a pozostałymi mięśniami z wcześniej wspomnianej grupy. Kluczowym zadaniem kaletek maziowych jest przede wszystkim zapobieganie tarciu, jakie występuje podczas powtarzalnych ruchów. W wyniku długotrwałych przeciążeń bądź bezpośredniego urazu może jednak dojść do „nadużycia”, które przeradza się w stan zapalny.

Przyczyny zapalenia gęsiej stopki

Bardzo istotna w przypadku diagnostyki pacjenta jest analiza anatomii i biomechaniki stawu. Czynnikami predysponującymi do dysfunkcji „gęsiej stopki” są:

• nadmierna pronacja stopy,
• koślawość kolan,
• nadmierne przodopochylenie tułowia w trakcie biegu.
• Bardzo istotnymi czynnikami są także długotrwałe przeciążenia układu ruchu, szczególnie trening bez odpowiedniej rozgrzewki, brak ćwiczeń rozciągających, stabilizacji, brak planu treningowego, nieodpowiednie obuwie, znaczące wydłużanie kilometrażu bez przygotowania.
• Inne urazy, które wpływają na osłabienie struktury i powstanie stanu zapalnego lub przeciążeń mięśni, m.in. urazy, schorzenia stawu kolanowego, takie jak: uszkodzenia łąkotki, wiązadeł oraz zapalenie stawu rzepkowo-udowego.
• Choroby ogólnoustrojowe np. cukrzyca i otyłości.
• Oczywiście problem ten nie dotyczy tylko i wyłącznie sportowców. Na uraz „gęsiej stopki” narażone są także osoby otyłe, z wadami postawy, z chorobami układowymi.

Zapalenie gęsiej stopki – objawy

W wielu przypadkach trudno w krótkim czasie zdiagnozować zapalanie gęsiej stopki, ponieważ dysfunkcja często bywa mylona z innymi schorzeniami występującymi w obrębie struktur kolana. Najczęstszym objawem gęsiej stopki w kolanie jest ból w wyniku obecnego stanu zapalnego, którego główny ośrodek zlokalizowany jest w przyśrodkowej stronie stawu kolanowego. Początkowo osoby dotknięte schorzeniem najsilniej odczuwają objawy w trakcie wykonywania aktywności fizycznej, jednak nieleczony uraz prowadzi do nasilenia się dolegliwości bólowych również w czasie spoczynku.

Do symptomów, które dodatkowo wskazują na wystąpienie zapalenia gęsiej stopki, zalicza się m.in.:

• większe napięcia struktur gęsiej stopy,

• wystąpienie miejscowego obrzęku,

• poranny dyskomfort, który pojawia się również w trakcie wykonywania różnych czynności po okresie spoczynku,

• poranna sztywność w obrębie struktur stawu kolanowego.

Jak rozpoznać zapalenie gęsiej stopki?

Diagnostyka urazu gęsiej stopki zawsze powinna odbywać się w gabinecie specjalisty, który dzięki wiedzy, doświadczeniu i przeprowadzeniu badań trafnie oceni rodzaj schorzenia. W przypadku wystąpienia zapalenia nieznanego pochodzenia możesz zgłosić się do ortopedy lub fizjoterapeuty, którzy specjalizują się w dolegliwościach kostno-stawowych.

W czasie wizyty lekarz przeprowadzi z Tobą szczegółowy wywiad, a następnie przejdzie do badania palpacyjnego tzw. badania poprzez dotyk, które pozwala określić położenie struktury gęsiej stopki, jej napięcie, twardość, rozmiar oraz kształt. W kolejnym etapie konieczne może być wykonanie testów funkcjonalnych, a w celu potwierdzenia diagnozy często wykonuje się także USG, badanie rezonansem magnetycznym oraz artroskopię.

Gęsia stopka – leczenie

Jak to w przypadku każdej kontuzji przeciążeniowej, leczenie gęsiej stopki można podzielić na dwa etapy. Pierwszy polega na likwidacji lub ograniczeniu bólu i stanu zapalnego tkanek kolana. Drugi polega na przeanalizowaniu obecnych czynników ryzyka, zniwelowanie ich do minimum oraz powrót do pełnej sprawności. Z reguły im szybciej zareagujemy na kontuzję, tym te dwa etapy płynnie przechodzą między sobą i praktycznie nie można ich rozdzielić. Przy bagatelizowaniu jej pierwszy etap się wydłuża i o wiele później zaczynamy ten drugi, znacznie ważniejszy.

W pierwszym etapie pacjent zazwyczaj otrzymuje leki przeciwbólowe, oraz maści na zapalenie gęsiej stopki, których celem jest zmniejszenie stanu zapalnego, cofnięcie obrzęku oraz dolegliwości bólowych. Podczas początkowego stadium leczenia kończyna powinna zostać odciążona – warto również wykonywać zimne okłady przynoszące ulgę w bólu. Nie zawsze stosowanie leków staje się konieczne. W niektórych przypadkach regularne ćwiczenia na gęsią stopkę, rozciąganie i rehabilitacja pozwalają odzyskać sprawność bez konieczności stosowania środków farmakologicznych.

Przebieg leczenia zawsze zależy od stanu zdrowia pacjenta oraz stopnia zaawansowania schorzenia. Jeśli zaplanowana rehabilitacja połączona z fizykoterapią nie przynosi zadowalających efektów, specjalista może zlecić ostrzyknięcie kaletki kortykosteroidem. Zabieg najczęściej polega na jednorazowym wprowadzeniu substancji do uszkodzonych struktur, choć w przypadku poważniejszych kontuzji dopuszcza się trzykrotne powtórzenie zabiegu ostrzykiwania.

Szczególnie często zaniedbanym obszarem jest miednica, która zdestabilizowana mocno rzutuję na pracę kolana, a w tym gęsiej nóżki. Za bezpośrednią przyczynę problemów z gęsią stopą, uważana jest czynnościowa niestabilność stawów kolanowych (widoczna podczas przysiadu nadmierna rotacja kolana do wewnątrz). Oczywiście koślawość kolan czy pronacja stawu skokowego również ma na to wpływ.

Co ciekawe ukierunkowana praca nad kontrolą tego ruchu podczas ćwiczeń stabilizacji i czucia głębokiego może zniwelować złą biomechanikę naszego ciała, a na pewno znacznie zmniejszyć objawy zapalenia gęsiej stopki. Praca nad zrównoważeniem napięcia mięśni miednicy odpowiedzialnych za rotację kości udowej poparta treningiem w odpowiednich wzorcach ruchu może znacznie ograniczyć lub zlikwidować dolegliwości gęsiej stopy.

Gęsia stopka – ćwiczenia i rehabilitacja

Przy zapaleniu gęsiej stopki rehabilitacja odgrywa ważną rolę w odzyskaniu dobrego zdrowia i powrotu do pełnej sprawności. W gabinecie fizjoterapeuty możesz skorzystać z różnych zabiegów, które przyspieszą proces leczenia. Do wykorzystywanych w urazach gęsiej stopki w kolanie należą:

• Sonoterapia – zabieg z wykorzystaniem ultradźwięków (fala uderzeniowa). Wspiera proces naprawczy, niweluje dolegliwości bólowe i stan zapalny.
• Laseroterapia – zabieg wykonywany przy użyciu laserów medycznych, które emitują skupioną wiązkę światła o jednej barwie. W wyniku działania laserów następuje poprawa krążenia w obrębie uszkodzonych struktur, a tkanki się szybciej regenerują.
• Magnetoterapia – zabieg wykorzystujący pole magnetyczne. Działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i pozytywnie wpływa na procesy regeneracyjne tkanek po urazach.

Jeśli stan zapalny i ból gęsiej stopki ustąpią, specjalista kieruje pacjenta terapię manualną, masaże, a także zaleca samodzielnie ćwiczenia na gęsią stopkę. Celem odpowiednio dobranej fizjoterapii jest rozluźnienie, rozciągnięcie i wzmocnienie mięśni: smukłego, półścięgnistego i krawieckiego.

Oto kilka propozycji ćwiczeń rozciągających, które po konsultacji z fizjoterapeutą możesz wykonać samodzielnie w domu:

• Rozciąganie uda od wewnętrznej strony – usiądź w siadzie rozkrocznym z wyprostowanymi kolanami i wyprostuj kręgosłup. W takiej pozycji wykonuj delikatnie skręty tułowia na lewą i prawą stronę.
• Rozciąganie bioder – uklęknij na jednym kolanie, zwracając uwagę na zachowanie kąta prostego między kością udową a piszczelem. Podwiń kość ogonową, a następnie delikatnie pochylaj się biodrem w przód, rozciągając mięśnie.
• Rozciąganie mięśni kulszowo-goleniowych – Połóż się na plecach z wyprostowanymi nogami, a następnie jedną z nich podnieś do góry, utrzymując udo w górze przez co najmniej 30 sekund.

Ile trwa zapalenie gęsiej stopki?

Bagatelizowane zapalenie gęsiej stopki może prowadzić do zaostrzenia objawów, które będą wymagać dłuższej rehabilitacji. Zazwyczaj leczenie gęsiej stopki nie trwa dłużej niż 4 miesiące, a w wielu przypadkach powrót do całkowitej sprawności następuje po około 2 miesiącach.

Jarosław Żołądek – fizjoterapeuta FITMEDICA.